Sıtma, dünyada en çok insanın yakalandığı ve ölüme kadar yol açan sayılı hastalıklardan biridir. Bu hastalık sivrisineklerin yaydığı zehirli parazitle bulaşıcı şekilde yayılır. Bulaşıcı özelliği dolayısıyla özellikle yaz aylarında büyük tehlike oluşturan sıtma hastalığından korumak için dikkat etmek gerekir. Bu hastalık bazen de kış aylarında, sıcak bölgelere seyahat edip dönenler tarafından yayılabilmektedir. Bu yüzden gidilen yerdeki sıtma riskleri önden araştırılmalı ve tedbir alınmalıdır. Sıtma Nedir? Sıtma Nasıl Bulaşır? Sorularını yanıtlamak ve bilinçlenmek herkes için sağlığın korunması yönünde önem taşımaktadır.
Sıtma Nasıl Bulaşır?
Günümüzde dünyada iki milyar insanın sıtma riskiyle yakın olarak yaşadığı bilinmektedir. Her sene 200 milyona yaklaşan insan sıtmaya tutulur ve dünyada her yıl yaklaşık iki milyon insan sıtmadan hayatını kaybeder. Bu kayıpların yarısı çocuklardan oluşur.
Sivrisineklerden bulaşan parazit, karaciğer hücrelerine ve alyuvarlara yerleşir. Bulaşıcı olan hastalık bir kere ortaya çıkınca insanlar arasında hemen yayılım gösterir, bu yüzden hemen hastanın tedaviye ve izolasyona alınması gerekir.
Sıtma Türkiye’de de on-yirmi yılda bir kitlesel salgınlar halinde görülmektedir.
Düşük, ölü doğum ve anne ölümü gibi durumlara sıklıkla neden olmaktadır.
Sivrisinekteki parazit plasentaya bulaşabilir ve bebeği da hasta edebilir ve ölü doğuma veya hastalıklı erken doğuma neden olabilir.
Sıtma kan yoluyla da bulaşabildiğinden bu kişilerle temasa çok dikkat edilmelidir.
Sıtmanın ortalama kuluçka süresi 14 gündür. İki haftadan sonra hastalık belirtileri baş gösterir.
Kan alımı ya da organ nakli gibi durumlarda vericinin sıtma mikrobu taşıyıp taşımadığına çok dikkat etmek gerekmektedir.
Sıtmanın Belirtileri Nelerdir?
Sivrisineklerden bulaşan sıtmanın iki haftalık kuluçka süresi dolayısıyla ortaya çıkması zaman alır. Bu yüzden eğer yoğun sivrisinekli bir ortamda kalıyorsanız, sinek ısırıklarına maruz kalmamaya çalışın. Ayrıca Sıtma Nedir? Sıtma Nasıl Bulaşır? soruları hakkında bilgi sahibi olmanız koruma yollarını bilmeniz önemlidir. Eğer sivrisinekler tarafından ısırıldıysanız kendinize iki hafta boyunca dikkat edin ve aşağıdaki belirtiler baş gösterirse hemen doktora gidin.
Kana bulaşan sıtma hastalığı 14 günü bulan kuluçka döneminden sonra tadavi edilse bile vücuttan tamamen silinmesi bir yılı aşkın bir zamana yayılmaktadır. Öyle ki bu sürenin beş yıla çıktığını ortaya koyan araştırmalar da mevcuttur. Karaciğerde yerleşerek üreyen bu parazitin üreme döneminde hastaya yansıyan belirtileri olmaz, üremeden sonra yani prodromal dönemden sonra ateşin yerli yersiz sık sık yükselmesi ve bunun devamlı hale gelmesi söz konusu olur.
Yüksek ateş, eklem ağrıları, kas ve başta ağrı, halsizlik, iştahsızlık, bitkin bir ruh hali, kırgınlık görülmeye başlar. Bu belirtiler sıradan bir grip başlangıcını andırdığı için yanıltıcı olabilir. Bu yüzden bu belirtiler önemsenmeli ve hemen bir doktora görünülmelidir. Üşüme şiddetlenir ve önü alınmaz bir hal alır. Cildi solar ve nabız zayıflayıp tansiyonun düşmesi yaşanır. Baş ağrısına eşlik eden mide bulantısı görülür. Nöbetler halinde görülen üşümenin iki saati bulan evreleri olur. Üşüme geçtiği halde ateşin yükselmesi evresinde ise 40-41’i bulan ateşle birlikte tansiyon yükselir, nabız hızlanır. Bu da yedi saati bulabilen nöbetler halinde yaşanır.
Ateşin düşmesinden sonra baş bölgesinden başlayarak yoğun bir terleme evresine girilir. Terleme ile sakinleşen hasta normale dönmeye başlar ve uyku bastırır. Dört saati bulabilen bu terleme evresinden sonra hasta normalleşmeye başlar. Belirtiler parazitin kana dökülme dönemlerine paralel olarak üç günde bir tekrarlar.
Sıtmadan Nasıl Korunulur?
Bulaşıcı ve ağır bir hastalık olan sıtmadan korunmanın başlıca yolu sivrisineklerle temastan olabildiğinde kaçınmaktır. Bu da yaşanılan ortamın sivrisineklerden arındırılmasıyla mümkün olabilir, ya da sivrisinekleri etkisiz hale getirmek ile. Bunun için belediyenin ilaçlama sistemlerinin yanında eczanelerde satılan koruyucu ev içi sinekkovarlar, kremler vb. kullanılabilir.
Sıtmadan korunmak için ayrıca sıtmaya yakalanmış kişilerin tespit edilerek başkalarıyla temasının önüne geçilmesi önemlidir. Bulaşıcılığının önünü almak için doğru teşhis, hızlı ve devamlı tedavi ile sıtma hastaları iyileştirilmelidir.
Hastanın sıtmanın iki haftadan kısa sürmemesi gereken tedavisini sonuna kadar tamamlaması sağlanmalıdır. Belirtiler iki gün içinde ortadan kalktı diye tedavi yarım bırakılırsa hastalık nüksetmektedir.
Sivrisinekler açısından riskli bölgelerde uzun kollu kıyafetlerle dolaşmak, sineklik olmadan pencere açamamak, sinekkovar çeşitleri kullanmak önemlidir.
